«Τον φίλο της νιότης», Τζόρτζιο ντε Κίρικο, φέρεται να ζωγράφισε ο Γιώργος Μπουζιάνης σε πορτρέτο που παρουσιάστηκε το Σάββατο 25 Φεβρουαρίου από τον αμερικανικό οίκο δημοπρασιών 1stBid. Η πώληση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά και το έργο άλλαξε χέρια για 7.750 δολ. (με την προμήθεια περίπου 10.500 δολάρια).
Οι δύο ζωγράφοι συνδέονταν φιλικά από τα χρόνια της σπουδής τους στην Αθήνα και, σύμφωνα με όσα έχει κάνει γνωστά ο Μπουζιάνης, διατήρησαν επαφή στο Μόναχο και κατόπιν, στο Παρίσι. Ο μεγάλος Έλληνας δημιουργός ρίχνει φως σε αυτή τη σχέση μέσα από την επιστολογραφία του με τον γκαλερίστα Χάινριχ Μπάρχφελντ.
Ο Μπουζιάνης τον θεωρούσε αδελφή ψυχή και του ανοίχτηκε σε πυκνή αλληλογραφία που κράτησε από το 1925 μέχρι το 1934 και από το 1947 μέχρι το 1951 (σώθηκαν μόνο τα γράμματα του ζωγράφου και μεταφράστηκαν από το σύλλογο «Φίλοι του Μπουζιάνη» σε έκδοση του ΜΙΕΤ).
Αυτο προσωπογραφία του Τζόρτζιο ντε Κίρικο
Σε μια από τις επιστολές του Μπουζιάνη που γράφτηκαν από την Αθήνα στις 22 Νοεμβρίου 1948 σώζεται ένα βιογραφικό κείμενο, που αποτυπώνει τα θερμά αισθήματα για τον συνάδελφό του. «Γράφετε στο τελευταίο σας γράμμα για τον Ντε Κίρικο. Είναι φίλος από τη νεότητά μου, γεννήθηκε στο Βόλο, σπούδασε σ’ ελληνικά σχολεία. Γνωριστήκαμε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου στην Αθήνα, σπουδάσαμε επίσης μαζί στην Ακαδημία του Μονάχου, εκείνος κοντά στον καθηγητή Mahr, εγώ στον καθηγητή Oto Seitz∙ ύστερα δουλέψαμε μαζί για λίγο χρόνο σ’ ένα ατελιέ στο Μόναχο, ωσότου εκείνος έφυγε για την Ιταλία. Μετά αλληλογραφήσαμε αρκετό καιρό, ώσπου ξέσπασε ο πόλεμος του 1914, κι από τότε δεν ξαναϊδωθήκαμε πια∙ και μόνο στο Παρίσι, λίγο πριν φύγω, ξανασυναντηθήκαμε. Ήταν συγκινητικό μετά τόσα χρόνια, περάσαμε μερικές ωραίες ώρες, ύστερα, με τον τελευταίο πόλεμο, δεν ξαναβρεθήκαμε πια…».
O Γιώργος Μπουζιάνης στο Μόναχο. Αρχείο Ελένης Κυπραίου και Μουσείου Μπουζιάνη
Ειδικότερα για τη συνάντησή τους στο Παρίσι όπου ο Μπουζιάνης έζησε με τη γυναίκα του από το 1929 έως το 1932, γράφει σε τετράδιο (Αφορισμοί) όπου συγκεντρώνει σκέψεις ημερολογιακού χαρακτήρα: «Ύστερα από 23 χρόνια που δεν είχαμε ξαναϊδωθεί, συνάντησα σήμερα, 14 Μαΐου 1931, το φίλο της νεότητάς μου Giorgio de Chirico στην Μονπαρνάς μπροστά στο καφέ Dome με τη γυναίκα του, μια ενδιαφέρουσα Ρωσίδα, και τον αδελφό του Alberto de Chirico, που σήμερα ονομάζεται Salvinio.
Τα λόγια δεν μπορούν να εκφράσουν το πώς ξανανταμώσαμε – τα βλέμματά μας κινήθηκαν αμοιβαία – συγκινητική, πολύ συγκινητική ήταν αυτή η στιγμή. Την Κυριακή το απόγευμα, 17 του μηνός, θα ξανασυναντηθούμε στου αδελφού του Alberto Savinio, στην Portes des Versailles».
Ο Μπουζιάνης πρωτογνώρισε τον Γεώργιο Κηρύκο, όπως αναφέρεται στο «Σχολείον Καλών Τεχνών» του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στις αρχές του περασμένου αιώνα. Εκεί, ο Μπουζιάνης φοίτησε από το 1897 έως το 1906, ενώ ο ντε Κίρικο (που είχε γεννηθεί το 1888 στο Βόλο) φοίτησε από το 1900 έως το 1906 και δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του.
Απέτυχε στις τελικές εξετάσεις της σχολής, γεγονός που ενδεχομένως συνδέεται με τον θάνατο του πατέρα του τον Μάιο του 1905. Άφησε την Αθήνα για το Μόναχο με τη μητέρα και τον αδελφό του το 1906, συνεχίζοντας σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, όπου και ο Μπουζιάνης μετεκπαιδεύτηκε τον επόμενο χρόνο.
Πορτρέτο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο φιλοτεχνημένο από τον Γιώργο Μπουζιάνη
Η φωτογραφία του έργου δεν μας επιτρέπει να διαβάσουμε με ασφάλεια όσα αναγράφονται στη βάση του (μόνο το έτος 1931; προδίδει την περίοδο του Παρισιού και μια δεύτερη χρονολογία, το ’54, φαίνεται ότι προστέθηκε μεταγενέστερα από τον Μπουζιάνη στο πασπαρτού της κορνίζας).
Το πορτρέτο δεν περιλαμβάνεται στο λεύκωμα του καθηγητή Δημήτρη Δεληγιάννη ο οποίος έγραψε τη μονογραφία του Μπουζιάνη και στις σελίδες του δεν έχει καμία σχετική αναφορά (εκδόσεις Αδάμ). Ωστόσο, το έργο φέρει στην πίσω του όψη σφραγίδα πιστοποίησης και υπογραφή του καθηγητή με ημερομηνία Αθήνα, 22 Ιουνίου 2004. Το επισημαίνουμε καθώς στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν πολλά πλαστά έργα που υποτίθεται μας άφησε ο Μπουζιάνης.
Η πίσω όψη του πορτρέτου με σφραγίδα πιστοποίησης και υπογραφή
Εντύπωση πάντως προκαλεί ο αμερικανικός οίκος 1stBid, με έδρα την Ουάσιγκτον που είναι σχετικά νέος και φαίνεται ότι δραστηριοποιείται, κυρίως, στο εμπόριο χαλιών. Απόδειξη πως, παρότι απεικονίζεται ο περίφημος Τζόρτζιο ντε Κίρικο, το πορτρέτο εκτιμήθηκε από τους ανθρώπους του σε τιμή εξαιρετικά χαμηλή, μόλις 1.000 δολάρια αρχική τιμή!
Μεγάλη αφιερωματική έκθεση για τον Γιώργο Μπουζιάνη, η πρώτη μετά το μακρινό 1977 στην Εθνική Πινακοθήκη, ετοιμάζει το μουσείο που φέρει το όνομά του στη Δάφνη, το ερχόμενο φθινόπωρο στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Είναι μια μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουμε σε βάθος το έργο του, αλλά και λιγότερο γνωστές πτυχές του σημαντικού Ευρωπαίου δημιουργού, του οποίου η μοίρα, ίσως, θα ήταν εντελώς διαφορετική αν δεν επέστρεφε στη γενέτειρα.
