Η ιστορία είναι γεμάτη με κακούς ηγέτες. Οι τρομερά κακοί δεν είναι εκείνοι που δεν διέθεταν δεξιότητες ηγεσίας - τουναντίον. Στην πραγματικότητα, οι χειρότεροι ηγέτες υπερέχουν στις ηγετικές δεξιότητες, τουλάχιστον έναντι στα μάτια εκείνων των πολύ λίγων ανθρώπων που μπορούν να τους κρατήσουν σε ηγετική θέση.
Για εκείνους, είναι πρότυπα και αντικείμενα ευλάβειας ή και κανονικής λατρείας προσωπικότητας. Ωστόσο, είναι φαύλοι για τους υπόλοιπους καθώς και για το μέλλον. Ακόμη χειρότερο, και πιο μακροπρόθεσμο, είναι ότι κάνουν κακό στους μελλοντικούς ηγέτες, καθώς οι κακοί ηγέτες δημιουργούν κακούς διαδόχους.
Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα. Ο Καίσαρας, αν και εξαιρετικός και επιτυχημένος ηγέτης, προκάλεσε την πτώση της δημοκρατίας που δεν επανορθώθηκε ποτέ στη συνέχεια. Μετά τη Γαλλική Επανάσταση, ο ένας αιμοδιψής και λαϊκιστής ανέτρεπε τον άλλο.
Ο Ναπολέοντας, επίσης ένας επιτυχημένος ηγέτης, αυτοναγορεύθηκε αυτοκράτορας, παλινορθώνοντας τη μοναρχία. Οι κακοί ηγέτες που ανατράπηκαν από επαναστάσεις ή μεγάλες αναταραχές δεν αντικαταστάθηκαν αναγκαστικά από ακόμη χειρότερους - αρκεί κανείς να δει το παράδειγμα των δυνάμεων του Άξονα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ηγέτες τύπου Τραμπ είναι πιο επικίνδυνοι από τις βραχυπρόθεσμες ζημιές που προκαλούν. Για τέσσερα χρόνια, ο Ντόναλντ Τραμπ βασίλευε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέσω σκανδαλιστικών δηλώσεων και ενεργειών, που είχαν σχεδιαστεί προσεκτικά για να προκαλούν αντιδράσεις και να φιλοξενούνται διαρκώς στα πρωτοσέλιδα.
Είναι δύσκολο να ανταγωνιστεί κανείς τον θόρυβο σε αυτή την περίπτωση. Ο Μπάιντεν δεν πέτυχε κερδίζοντας τον αγώνα των κραυγών. Κέρδισε τις εκλογές επειδή είναι ένας βαρετός γέρος, δηλαδή, δεν είναι Τραμπ. Η αδιάφορη κανονικότητα του τού χρησίμευσε κατά τη διάρκεια των εκλογών, αλλά τώρα που είναι πρόεδρος το ιστορικό του δεν χαρίζει καθόλου δημοτικότητα.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια δεύτερη προεδρία του Τραμπ, παρά το νομικό ναρκοπέδιο στο οποίο βρίσκεται σήμερα ο πρώην πρόεδρος. Ανεξαρτήτως του τι έκανε, η ζημιά έγινε και ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού λαού στρέφεται τώρα ενάντια στους δημοκρατικούς θεσμούς, τους δημοκρατικά εκλεγμένους αξιωματούχους, για να βάλουν τον Τραμπ στο βάθρο του Λευκού Οίκου.
Σε αυτή την κατάσταση μόνο κάποιος βαρετός θα μπορούσε να επιδείξει κανονικότητα, αλλά αυτό δεν θα επαρκούσε, οπότε κάποιος θα πρέπει τελικά να νικήσει τον Τραμπ στο παιχνίδι του, το οποίο είναι κάτι το φρικτό ακόμη και για να το αναλογίζεται κανείς. Είναι δύσκολο να επιστρέψουμε στην πραγματική κανονικότητα όπου οι ηγέτες είναι ικανοί.
Η κατάσταση είναι παρόμοια και στην Ουγγαρία. Μετά από 12 χρόνια της κυβέρνησης Fidesz, με ένα φρικτό ιστορικό σε ό,τι αφορά τις δημοκρατικές αξίες, η αντιπολίτευση ουσιαστικά εγκατέλειψε τον αγώνα. Τα στελέχη της έχουν συνηθίσει τις άνετες αντιπολιτευτικές τους θέσεις και πληρώνονται χωρίς να αναλαμβάνουν υπεύθυνες και επισφαλείς πρωτοβουλίες.
Ουσιαστικά έχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια εξαρχής. Οι τελευταίες εκλογές είναι ακόμη μια απόδειξη γι’ αυτό, και η μετεκλογική πραγματικότητα είναι ακόμα χειρότερη.
Ο πληθωρισμός είναι ανεξέλεγκτος. Η ουγγρική κυβέρνηση συγκρούεται με την ενωμένη ΕΕ για το ζήτημα των δημοκρατικών θεσμών, της Ρωσίας και μιας μυριάδας άλλων πραγμάτων.Η επιβίωση των Ούγγρων απειλείται από λαϊκιστικές οικονομικές πολιτικές.
Κι όμως, η αντιπολίτευση παραμένει βασικά αδρανής. Το πρόβλημα είναι ότι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, μόνο κάποιος ακόμη πιο λαϊκιστής και αυταρχικός πολιτικός έχει έστω και μια μικρή ελπίδα ανατρέψει το υφιστάμενο καθεστώς. Και κανένας τέτοιος πολιτικός δεν υπάρχει στον ορίζοντα. Αλλά κι αυτό που ήδη έχουμε είναι επίσης κακό.
Οι κακοί ηγέτες γεννούν ακόμη χειρότερους διαδόχους. Γι’ αυτό και είναι εξαρχής σημαντικό οι δημοκρατικές αξίες να θωρακίζονται έναντι των κακών ηγετών.
* Ο Mate Hajba είναι διευθυντής του Free Market Foundation, μιας ουγγρικής δεξαμενής σκέψης προσηλωμένης στις κλασικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίας και η ανεκτικότητα.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 31 Αυγούστου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
